Παλαμάς

I

Όνομα 2 οικισμών.

1. Ορεινός οικισμός (υψόμ. 720 μ.), στην πρώην επαρχία Δομοκού, του νομού Φθιώτιδας. Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου.

2. Πεδινός οικισμός (υψόμ. 95 μ.) του νομού Καρδίτσας. Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου στον Παλαμά Καρδίτσας.

II

Επώνυμο εθνικών αγωνιστών.

1. Αναστάσιος. Αγωνιστής του 1821. Καταγόταν από το Μεσολόγγι. Ήταν μέλος της επιτροπής η οποία, στις 20 Μαΐου 1821, κήρυξε την Eπανάσταση στο Μεσολόγγι. Πρωτεργάτης κάθε εθνικής προσπάθειας, διέθεσε πολλά χρήματα για τα οχυρωματικά έργα του Μεσολογγίου.

2. Βασίλειος (1821 – 1867). Aξιωματικός του στρατού. Καταγόταν από το Μεσολόγγι, όπου και γεννήθηκε. Πολέμησε το 1866 στην Κρήτη με το σώμα των Ελλήνων και ξένων εθελοντών. Τον Ιανουάριο του 1867 αιχμαλωτίστηκε σε μάχη στο Μαλεβίζι και κατακρεουργήθηκε από τους Τούρκους.

III

Επώνυμο ονομαστών εκπαιδευτικών.

1. Γρηγόριος. Δευτερότοκος γιος του δασκάλου του Γένους Παναγιώτη Π. Διαδέχτηκε τον πατέρα του στη σχολαρχία της κοινοσυντήρητης σχολής του Μεσολογγίου το 1800, θέση στην οποία περέμεινε μέχρι την Επανάσταση του 1821.

2. Ευστάθιος. Αδελφός του Παναγιώτη Π. Διατέλεσε δάσκαλος στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1821 και δίδαξε μετά στο νησί Κάλαμος μέχρι τον θάνατό του.

3. Ιωάννης (1767 – 1842). Ήταν γιος και μαθητής του δασκάλου του Γένους Παναγιώτη Π. Δίδαξε μέχρι το 1808 στη σχολαρχία της Αθήνας, και μετά μέχρι το 1812, στην Κωνσταντινούπολη. Γύρισε στην Αθήνα και δίδαξε μέχρι το 1821, οπότε και διορίστηκε δημόσιος δάσκαλος στην Οδησσό. Το 1828 εγκαταστάθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Μεσολόγγι όπου και ιδιώτευσε έως τον θάνατό του. Ο γιος του Δημήτριος διατέλεσε καθηγητής στο Μεσολόγγι.

4. Παναγιώτης. Λόγιος, γενάρχης των Παλαμάδων του Μεσολογγίου και πρόπαππος του εθνικού ποιητή, θεσσαλικής καταγωγής (ίσως από το ομώνυμο κεφαλοχώρι, κοντά στην Καρδίτσα). O Π. εμφανίζεται για πρώτη φορά ως δάσκαλος στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα 1750 και λίγο αργότερα ως καθηγητής των φιλολογικών μαθημάτων στην Αθωνιάδα (1753-59), όπου ανάμεσα στους μαθητές του μνημονεύεται και ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Συντηρητικός, αυστηρά γραμματοδιδάσκαλος, είχε συνεχείς προστριβές με τον νεωτεριστή διευθυντή της Αθωνιάδας Ευγένιο Βούλγαρη. Μετά την αποτυχία του να διαδεχθεί τον Βούλγαρη στη σχολαρχία, εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι (1760) ως διευθυντής της νεοσύστατης κοινοτικής σχολής. Κατά τα Ορλωφικά πρωτοστάτησε στην εξέγερση της δυτικής Ρούμελης (1771) και αναγκάστηκε, μετά την καταστολή του κινήματος, να καταφύγει για λίγα χρόνια στη Ζάκυνθο, όπου συνέχισε το διδασκαλικό του έργο. Ανάμεσα στους εκεί μαθητές του ήταν και ο μετέπειτα δάσκαλος του Σολωμού Αντώνιος Μαρτελάος. Το 1774 επιστρέφει στο Μεσολόγγι, διευθυντής και πάλι της σχολής, θέση που κράτησε μέχρι το 1800. Εκεί πέθανε αφήνοντας διάδοχό του στη σχολή, που είναι πλέον γνωστή ως Παλαμαία, τον γιο του Γρηγόριο (1770 – 1824). Από τα έργα του Π. δεν σώθηκαν παρά μόνο μερικές επιστολές του. Τα άλλα, θεολογικές πραγματείες, διδακτικά εγχειρίδια κλπ., κάηκαν κατά την άλωση του Μεσολογγίου (1826). Ως δάσκαλος φημίστηκε επίσης ο πρωτότοκος γιος του Π., Ιωάννης (1767 – 1842), που δίδαξε κυρίως στη σχολή Ντέκα των Αθηνών (1798; – 1808, 1812-21), στη Μεγάλη του Γένους Σχολή (1808-12) και στο ελληνικό γυμνάσιο της Οδησσού (1821-28).